Āta whakarongo ki ngā whakahokinga kōrero, kātahi, patuiro.
Pūtaiao Rorohiko: Te Tuhiwaehere
Te Mōhio ki te Pānui: Whakarongo
Hoatu i ngā tohutohu tika, i te terenga ka taea te whai.
Te Mōhio ki te Pānui: Kōrero
Kaute kia tika mai i tētahi mokowā ki tētahi mokowā.
Pāngarau: Te Mōhio ki te Tatau
Tautuhi i hea tētahi hapa, kia taea hoki te whakatika i te waehere kia tukuna ai te tuemi kia neke ki te tūnga e hiahiatia ana.
Pūtaiao Rorohiko: Te Tuhiwaehere
Tuku i ngā tohutohu papatono hei whakaneke i tētahi ahanoa mai i tētahi tūnga ki tētahi tūnga.
Whakaaro Rorohiko: Whakaaro Hātepe
Pāngarau: Āhuahanga
Whai i ngā tohutohu kia tika.
Pāngarau: Āhuahanga
Te Mōhio ki te Pānui: Whakarongo
Whakaatu, kāore te waehere i te tika, kia mōhio ai te tangata he aha te mea hei patuiro.
Pūtaiao Rorohiko: Te Tuhiwaehere
Te Mōhio ki te Pānui: Kōrero
Whakamārama i te take me tuku ngā tohutohu hāngai rawa, tika rawa.
Pūtaiao Rorohiko: Te Tuhiwaehere
Pāngarau: Āhuahanga
He akomanga tīmatanga tēnei, kei waenga te tūemi whāinga. Ko te kōtiro kei te tapawhā mā, 'Te Karetao', ko te kōtiro kei muri 'Te Kaiwaehere' ko te tama mau kakahu kākāriki, kākahu kōura hoki 'Te Kaiwhakamātau'.
He pātai matua
He aha te take me tino mārama ngā tohutohu? Tērā tētahi wā i whai tohutohu koe, kāore i tino mārama aua tohutohu, ā, i hē te mahi?
Hei tīmatanga akoranga
Ko te tikanga, me whakamahi i te ripanga nui mō tēnei akoranga, pērā ki te:
He papa Whai Kīngi kua peitahia ki runga i te papa tākaro.
Ngā tapawhā whāriki o te akomanga.
He ripanga tukutuku ka hangā ki te tēpa whānui ki runga i te papa o te akomanga.
Tuhia tētahi ripanga tukutuku ki te tioka, ki roto i te akomanga, ki waho rānei.
Tonoa kia tokorua ngā tamariki hei tūao, ā, tukua ēnei tūranga ki a rāua:
Tūranga 1: Te Kaiwaehere (māna te papatono e tito) - Mā te kaiako tēnei mahi i te tuatahi.
Tūranga 2: Te Kaiwhakamātau (māna e tuku ngā tohutohu ki te karetao, ka kimi hoki i ngā hapa).
Tūranga 3: Te Karetao (māna te papatono e whakamahi).
Hei ngohe akoranga
Kaiako: "Ko ahau te kaituhiwaehere, engari mā koutou ahau e āwhina, nē? Ka tuhiwaehere tātou mō te Karetao, kāore i te whakahaere mā te rou mamao noa iho, nā te mea ka tuhia ngā tohutohu katoa i te tuatahi, kātahi ka whai te Karetao i aua tohutohu."
"Ko te mahi mā tātou, ko te tuhi i ngā tohutohu kia mārama ki te Karetao, ki a (kōrerotia te ingoa o te ākonga). Ko (te ingoa o tētahi ākonga) te Kaiwhakamātau, māna ngā tohutohu e tuku ki te Karetao. Kia mataara te Kaiwhakamātau ki ngā hapa."
"I te tuatahi, me whakatau tātou, ko tēhea reo waehere e hiahia ana tātou mō tēnei? Kua kōwhiri ahau i ngā pere mō te neke ki mua, te huri whakatemauī me te huri whakatekatau."
"He reka te mahi patuiro, nā te mea, ka taea e koe te panoni i te papatono whai muri i te otinga, mehemea ka kite koe kāore i te hāngai te mahi ki tāu i hiahia ai mō te mahi."
He tirohanga kaiako
Tērā pea ka puta he hanga rerekē mō ngā tohutohu ōrite (pērā ki te tuhi i te pere, te whakaputa i te kupu "Whakamua", te whakamahi i ngā kāri pere mai i ngā rauemi o tēnei whārangi rānei), ko te mea nui kia riterite tonu te tikanga ka whāia. Ko ēnei momo kōwhiringa mō ngā tohutohu te take e puta ai ngā reo waehere rerekē o te ao, he pai noa hoki tēnā, engari me matua mārama tātou ki ngā tikanga o ngā tohutohu o te reo waehere ka whakamahia e tātou i tēnei wā.
Ki te kore ngā ākonga e mārama ko tēhea te taha mauī, te taha katau hoki, tāngia ngā "kāri taha mauī, taha katau hoki", ā, tāpiritia ki ō rātou hū, ringa rānei.
Tukua te Karetao ki te whai i ia tohutohu: ko te tikanga o te "neke ki mua", ko te neke kia kotahi pouaka ki mua, ko te "huri whakatemauī", "huri whakatekatau" rānei he hurihanga kia 90 ngā putu kei roto tonu i te pouaka e tū ana te Karetao (kaua e neke ki pouaka kē).
Kaiako: "Ka tuhituhi tātou i tā tātou ake waehere, e āhei ai a Huriwhero ki te whakaora i tōna Kuia. Ko te whāinga, kia nekehia a Huriwhero ki te pouaka kei reira a Kuia. Me tuhi tātou i te hipanga tuatahi me te hipanga tuarua kei runga i te papa." (Tuhia kia rua ngā pere "neke ki mua".)
He tirohanga kaiako
Kia mārama ai ngā ākonga, tērā pea me whakaatu i te papatono e haere ana i te tuatahi, nā, tukua ngā pere ki runga i te ripanga, kia mārama ai ngā nekenekehanga mō Huriwhero. He tino pai hoki, kia tuhia ngā tohutohu tīmatanga o te waehere, kātahi whakamātauria, ā, tāpiritia tētahi wāhanga waehere anō. Mehemea ka tuku atu koe i ngā pere ki runga i te ripanga, me tuku hoki he pere-whakahuri ki te pouaka kotahi, whakatakotoria rānei ngā pere neke ki mua kei runga i ngā rārangi e hono ana i ngā pouaka, kia mārama ai te tikanga o ngā tohutohu.
"Me whakamātautau tēnei waehere ināianei, kia kite ai ka pēhea.
"E te Kaiwhakamātau - māu rānei ēnei tohutohu e tuku atu ki te Karetao. Mehemea kāore i te tika tētahi wāhanga o te waehere, tuhia he rārangi, ā, whakahokia mai ki ahau, ā, māku te patuiro e whiriwhiri kia whakatika ai i te waehere."
He tirohanga kaiako
Ko te aronga nui mō tēnei ngohe, kia oti te tuhi ngā tohutohu katoa i mua i te tīmatanga o te whakamātautau. Kāore e whakaaetia e tētahi atu e hoatu tohutohu ki te Karetao: me whai te Karetao i ngā tohutohu kia hāngai rawa ki ngā tuhituhinga (tērā pea he whakakatakata ina ka huri ki ahunga kē), ā, i te wā e whakahaeretia ana ngā tohutohu katoa me te kore kōrero, aha rānei, a te kaiwaehere. Mā te kaiwaehere e whakaahua ā-hinengaro, ngā putanga o ngā waehere; mā te whakamātautau e kite ai mehemea ka tika rānei, ka hē rānei aua whakaaro!
Kaiako: "E te Karetao - tīkina a Huriwhero, kātahi kia rite mō ngā tohutohu a te kaiwhakamātau." (Ka hari pea te karetao i tētahi taonga tākaro, pikitia rānei o Huriwhero; kia pōhewa rānei kei te ārahi ia i a Huriwhero).
Ka pānui kōrero te kaiwhakamātau mai i te papa: "neke ki mua, neke ki mua."
He mātai whakaako
I tēnei wā, e pai ana kia pātai atu mēnā me tohutohu rawa te "Ka Mutu". Waiho mā ngā ākonga pea e whakatau, ka mutu te papatono i te wā kua pau ngā tohutohu.
"E te Kaiwhakamātau, i haere pai rānei te papatono pērā ki tāu i whakaaro ai?"
Mā te urupare a te Kaiwhakamātau e tohu ai mehemea i haere pai, heoi, mehemea i hē, me hoki ki te whakatika i ngā wāhanga kāore anō kia tika, kātahi whakamātauria anōtia. Mō tēnei tauira, ka tū a Huriwhero ki tētahi tapawhā e hāngai hauroki ana o raro i te whare o Kuia.
Ināianei, me tāpiri he tohutohu anō. He aha ngā waehere hei tāpiri atu? Tohua atu te wāhi mō te waehere me whai atu, kātahi tāpiritia te neke ki mua, me te huri whakatemauī, te huri whakatemauī anō. (ko te aronga o tēnei kia puta mai ai he hapa.)
Ki aku whakaaro, kua rite kia whakamātauria ināianei. "E te Kaiwhakamātau, whakamātauria taku papatono" (ka hoatu e te kaiwaihere te papatono o runga i te papamā ki te Kaiwhakamātau, ā, me hoki anō te Karetao ki te tapawhā tīmata ki te whakamātau anō i te papatono).
Kaiako: "Me maumahara koe, e te Kaiwhakamātau, ko tāu mahi, ko te kimi i ngā 'iro' kei roto i taku papatono. Mehemea, kāore i te tika te haere o taku papatono, he iro tēnā. Māu e tuhi rārangi ki raro i te waehere ki te wāhi e kite ana koe kua tīmata te hapa haere o ngā tohutohu. Ka oti te mahi a te Karetao ki te wāhi e ai ki ō whakaaro kei reira tētahi iro."
Mā te Kaiwhakamātau e pānui ngā tohutohu mai i te papamā, ā, ka whai te Karetao i aua tohutohu.
"Neke ki mua"
"Neke ki mua"
"Neke ki mua"
"Huri whakatemauī"
"Huri whakatemauī"
He tirohanga kaiako
Me tuhi rārangi te Kaiwhakamātau ki raro i te 'Huri whakatemauī' tuarua, nā te mea kua huri a Huriwhero e rua ngā wā i te wāhi kotahi, kaua kia kotahi anake te huri me te neke ki mua (kia tae rawa ki te whare o Kuia).
Kaiako: "Wani kē! Kua kite koe i te iro! He rawe te rapu i ngā iro, kia taea ai e au te patuiro. Tamariki mā, me mahi tahi tātou ki te kimi i taku hapa. Ka pai tāu mahi hei rapu i te hapa, e te kaiwhakamātau, engari mā te kaiwaehere te hapa e kimi, e whakatika hoki."
He tirohanga kaiako
Ki te kore e taea e ngā tamariki te tautohu ka pēhea te patuiro i te papatono, kōrerohia ia hipanga, whakatauiratia ngā nekenekehanga ki a Huriwhero. I whai māramatanga te neke ki mua? Ka whai māramatanga hoki te neke ki mua i te wā tuarua? Ka whai māramatanga te neke ki mua i te wā tuatoru? I whai māramatanga te huri whakatemauī? I pēhea te huri whakatemauī anō? Kāore? Tēnā, ko te āhua nei, kua kitea te hapa. Kia tuhi rārangi tātou ki raro i taua rārangi, ā, kia whakaaro me huri te waehere ki te aha i konei? Neke ki mua? Kia whakamātauria e tātou.
Kia tautohua te iro, kia whakatikaina hoki, tonoa te Kaiwhakamātau ki te whakamātau anō i tērā; tonoa te Karetao ki te tiki i a Huriwhero, ki te hoki atu anō ki te tīmatanga, kātahi ka pānui te Kaiwhakamātau i ngā tohutohu.
Kua angitu tā tātou tuhiwaehere i te papatono kia whakaora ai a Huriwhero i tōna Kuia? Ka pēhea tātou e mōhio ai?
He tirohanga kaiako
Ka mōhio tātou he tika te tuhiwaehere i te papatono kia whakaora ai a Huriwhero i tōna Kuia, nā te mea kei te tapawhā kotahi a Huriwhero rāua ko Kuia.
Ki ō koutou whakaaro, arā pea ētahi huarahi kē atu hei tuhiwaehere i a Huriwhero kia tae atu ai ia ki tō Kuia whare? (He maha ngā huarahi; hei tauira, mā tēnei e tutuki ai - Huri whakatemauī, Neke ki mua, Huri whakatekatau, Neke ki mua, Neke ki mua, Neke ki mua). Matapakina whiriwhiringa kē atu, ā, whakamātauria ia huarahi. Mehemea ka hiahia tātou kia haere a Huriwhero ki te whare o Kuia, ā, kia whakahoki pai mai i a rāua ki te tīmatanga, me aha?
He mātai whakaako
I roto i te mahi waehere, he maha ngā huarahi hei hanga waehere kia puta ai te otinga ōrite. Ko ētahi o aua ara, he tere ake, he iti iho te mahi mā te rorohiko rānei, engari e tika ana te katoa mehemea ka puta te otinga ōrite ka hiahiatia. Hei tauira, ka āhei te akonga te tuhiwaehere kia haere huri noa ai a Huriwhero mā ngā tahataha o te ripanga, kātahi ka haere ki te tiki i a Kuia. He whakaoti rapanga tika tērā, engari te maha rawa hoki o ngā waehere kāore i te tino whaitake. Heoi anō, i te nuinga o ngā wā, ka āhua rite te roanga o te haere o te papatono o tētahi kaiwaehere, ki te roanga o te haere o tētahi atu papatono mō te otinga ōrite (hei tauira, mā "Mua, Mauī, Mua, Katau" me te "Mauī, Mua, Katau, Mua" e tae atu ai te Karetao ki te wāhi kotahi, me te ahunga ōrite; e pai ana ēnei waehere e rua). Ko tētahi o ngā huatau nūnui o te waihanga waehere, he maha ngā huarahi ki te otinga pai; ehara i te mea, kotahi anake te otinga ki te mea pai rawa atu, ā, mehemea ka rerekē te mahi a te ākonga me ngā tauira waehere, ehara i te mea kei te hē. Mēnā ka tutuki te putanga i whāia ai, ahakoa te huarahi i whāia ai, kei te tika tonu.
He tirohanga kaiako
Whakaritea rānei ō ākonga ki te mahi huri noa i te takiwā o waho o tō ripanga nui, ka taea rānei e koe te whakamahi i tētahi ripanga iti pērā ki te papa whai kīngi, ki muri rānei o tētahi papa 100 (tāngia rānei te papa mai i tēnei whārangi), ki te pērā, ka whakaneke te Karetao i tētahi taonga kei runga i te papa, ka kore e hīkoi i runga i te ripanga.
Mehemea he maha ngā ripanga iti, ka taea e ngā ākonga te mahi takitoru (ko te Kaiwaehere, ko te Kaiwhakamātau, ko te Karetao hoki). Mehemea kotahi te ripanga nui, mā tētahi rōpū ākonga e hanga tā rātou papatono, mā tērā atu e whakamātau tā rātou ake papatono. Mā ia rōpū e whakamātau kia kotahi te wā, kātahi ka tukuna tētahi atu rōpū ki te whakamātau, ā, ka hoki te rōpū tuatahi ki te patuiro, ki te whakatika hoki i tā rātou papatono.
Tohua ngā ākonga ki te kōwhiri i ā rātou ake taonga tākaro (ko tētahi kia whakaorangia, ko tētahi hei tuatangata), tohua rātou ki te parakatihi i tēnei mahi kia pēnei e whai ake nei.
Poua te taonga tākaro ki runga i tētahi tapawhā kei te taha o te ripanga, me te aro ki roto tonu i te ripanga.
Poua te taonga tākaro ka whakaorangia ki roto i te ripanga.
Ka tuhi te Kaiwaehere i tana papatono ki runga i te papamā.
Kātahi hoatu te papamā me tētahi pene rerekē te tae ki te Kaiwhakamātautau. Ka kōrero atu te Kaiwhakamātautau ki te Karetao i ia tohutohu o te papatono. Ka tuhi te Kaiwhakamātautau i te tohu tika ki te taha o ngā waehere tika, ā, ka tuhi he rārangi ki raro i ngā waehere kāore i te hāngai ki ngā mahi kua whakaritea mō te Karetao. Ki te pēnā, ka kī te Kaiwhakamātautau "Kāti", ka tū te Karetao, ā, ka hoki ki te tīmatanga. Ka hoatu e te Kaiwhakamātautau te papamā ki te Kaiwaehere, māna te mahi patuiro, ā, ka hoatu anō ki te Kaiwhakamātautau te waehere kua whakatikangia.
Mahia tonutia te hipanga tuawhā, kia tae ki te wā kāore he hapa, ā, ka pai te haere o te katoa o te papatono.
Panonihia ngā mahi mā ia ākonga, kātahi nekehia te taonga Karetao me te taonga me whakaora rawa, kia whai wā te katoa o ngā ākonga.
He mātai whakaako
Mehemea ki tō whakaaro me kaha ake te whakaahua ā-hinengaro o ngā ākonga ka pēhea e tuhituhi ai i ngā tohutohu, tērā pea me whakatakoto ngā (kāri) pere ki runga i te papa, mō ngā ripanga iti, whakamahia he pere iti, he pene papa-mā rānei. He āwhina tēnei i ngā ākonga ki te whakaahua ā-hinengaro i ngā waehere e hiahia ana rātou.
He wero anō
Tāpirihia he mea ārai ki te ripanga kia whiwhiwhi ake ai te huarahi, nā te mea, me karo ngā mea ārai. Tērā pea ko te Wuruhi tērā me kararehe kē atu, waihangatia rānei tētahi kaupapa hou mō te ripanga.
He wero kē atu
Tonoa ngā rōpū ki te tuhiwaehere i te papatono whakaora kia kore ai e mahia te huri whakatemauī (ko te neke ki mua me te huri whakatekatau anake ngā tohutohu). Āwhinatia ngā ākonga kia kite atu ai ka taea tētahi huri whakatemauī mā ngā huringa whakatekatau e toru. Kātahi tukuna te wero ki a rātou ki te waihanga waehere ka mahi te huri whakatemauī, engari kāore he huri whakatekatau.
Pātai atu ki a rātou mehemea ka taea te waihanga waehere me ngā tohutohu huri whakatekatau, huri whakatemauī anake (arā, kāore he tohutohu neke whakamua)?" (Kāore rawa e taea, nā te mea ka hurihuri haere noa i te tapawhā kotahi anake.)
He tirohanga kaiako
Ina ka tangohia tētahi o ngā tono huringa, ka kite tātou mā tohutohu kē atu e taea ai te otinga ōrite, heoi anō, he ngāwari ake ētahi atu (hei tauira, he maha ngā momo reo waehere, engari he rite tonu te āhei o tēnā, o tēnā ki te mahi i te mahi rorohiko; heoi, he pai ake ētahi i ētahi atu mō ētahi aronga.)
Mā te whakamahi i ngā tohutohu torutoru noa iho e ngāwari noa ake te hanga rorohiko, ā, mā tēnei e tere ake ai te rorohiko, e iti ake ai te utu rānei. Hei tauira, kei tētahi rorohiko tino ngāwari noa, ka whai waehere tohutohu pea mō te tāpiri, engari tērā pea kāore he tohutohu mō te whakarea; engari, ina kei te hiahia koe ki te whakarea, ka taea te whakarea mā te mahi i ētahi tāpiritanga maha. I ēnei rā, he maha ngā pūtahi tukatuka he iti noa ngā tohutohu māmā (ka kīia ēnei rorohiko he Reduced Instruction Set Computer, RISC) nā te mea he whāomo ake ērā i ngā rorohiko he maha ngā tohutohu (Complex Instruction Set Computers/CISC).
Te whakamahi i tā tātou i ako ai
Tērā e pōhēhētia he pūkenga motuhake kei ētahi tāngata noa iho te waehere rorohiko, ā, kāore e tukuna tēnei pukenga ki te nuinga o ngā tāngata, engari mō tēnā! Pērā ki ngā pūkenga katoa, ka ākona te waehere mā te parakatihi, mā te hapa, mā te ako mai i aua hapa. Ko tētahi pūkenga whakahirahira me whai e te kaiwaehere, ko te kaha ki te whakawhitiwhiti whakaaro ki tangata kē. He kaupapa nui tērā i a rātou e whiriwhiri ana i ngā āheitanga o te papatono; me kaha hoki rātou ki te rapu, ki te whakatika i ngā hapa. Ka puta ai ngā hapa i ngā wā katoa i a koe e waihanga waehere ana, nā, ko te āhei ki te rapu, ki te kite hoki, ki te whakatika hoki i ngā hapa tētahi kaupapa tino nui. Ahakoa tō matatau ki te waihanga waehere, ka kitea tonutia he hapa hei rapu, hei whakatika hoki. Koirā te take, ko te "patuiro" tētahi tino kaupapa ki ngā kaiwaehere.
Kei te "Bee-Bot" me ētahi atu momo karetao māmā noa he tohutohu āhua rite, ā, he pai hei mahi tāpiri ki ēnei mahi.
Huritao Akoranga
Kua ruku koe i te mahi waehere ināianei, ki tō whakaaro he aha te wero nui i roto i te mahi a te kaiwaehere?
Kia kitea ngā hononga ki te Whakaaro Rorohiko
Kei roto i te maha o ngā akoranga, he hononga ki te whakaaro rorohiko. Kei raro nei ētahi o aua hononga whānui e pā ana ki tēnei akoranga.
Teaching computational thinking through CSUnplugged activities supports students to learn how to describe a problem, identify what are the important details they need to solve this problem, break it down into small logical steps so that they can then create a process which solves the problem, and then evaluate this process. These skills are transferable to any other curriculum area, but are particularly relevant to developing digital systems and solving problems using the capabilities of computers.
He maha ngā hononga i waenga i ēnei ariā Whakaaro Rorohiko, ka tautoko tētahi ki tētahi, engari me mātua mōhio, kāore e puta te katoa o ngā wāhanga o te Whakaaro Rorohiko i roto i ia kōwae, akoranga rānei. Kua tīpako mātou i ngā hononga nui kia kite ai ā koutou ākonga e mahi ana. Ki te kimi mōhiohio anō mō ā tātou kōrero mō te Whakaaro Rorohiko, toro atu kī ā mātou tuhinga mō te whakaaro rorohiko.
Te Whakaaro Hātepe
I tēnei akomanga mā te whakaraupapa i ngā tohutohu, ka whakapakari ngā ākonga ki te whakaoti i ngā hōpanga hātepe, nā te mea me waihanga e ngā ākonga te hātepe hei whakaoti i tētahi mahi. Ko te tūāpapa o ngā hātepe rorohiko ko te tāuru, te tāputa, te rokiroki, te raupapanga, te kōwhiringa, te whitiauau hoki. I tēnei ngohe ka aro atu ki te raupapanga o ngā tohutohu.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te kite atu i ngā otinga o te papatono i mua i te whakahaerenga o te papatono? I oti kia tika te waihanga a ngā ākonga i ngā tohutohu mō te karetao?
Tūrehurehu
I tēnei akomanga kua tūrehurehu te tuhiwaehere i te papatono me te whakamahi i te reo tuhiwaehere hei tohutohu māmā mō te neke ki mua, te huri whakatemauī, me te huri whakatekatau. Mā nga ākonga e tuhi ēnei tohutohu, hei kupu ngāwari, hei tohu rānei, ā, ka pānui atu i aua tohutohu ki te Karetao, kia kore ai te mahi e herea ki te mōhio ki ngā reo tuhiwaehere, ki te mahi rorohiko rānei. Mā tēnei e tautoko ai ngā ākonga kia mārama ake ki te whakaraupapa i ngā papatono, engari, kia kaua e tuku i ngā kawenga taumaha pērā ki ngā kupu uaua me ngā taputapu matatini.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka taea e ngā ākonga te kite atu i ngā wāhanga o te tuhiwaehere (te hoahoa i te papatono, te whakamātautau me te patuiro) ahakoa kāore he pūrere matihiko mō tēnei momo mahi tuhiwaehere?
Whakamatariki
Kāore tātou i te tino kaha ia rā ki te tuku tohutohu kia whāiti pērā i te "Huri whakatekatau, takahia kia kotahi takahanga ki mua, ki kotahi anō te takahanga ki mua, huri whakatekata", he ngāwari ake pea kia kōrero "haere ki kōrā". Heoi, i a tatou e tuhiwaehere ana, me whāiti ngā tohutohu, nā te mea, me āta tohutohu atu ki te rorohiko, mō ia mahinga pakupaku, me whakamahi hoki ngā tohutohu ruarua e taea ai e ngā rorohiko te whai. Me tīmata ngā ākonga ki ngā mahi kua waia kē rātou, pērā ki ngā tohutohu, "haere ki tērā tapawhā", ā, ka tautohu rātou i ngā tohutohu māmā rawa, hei tuku kia taea ai e te tangata te whakatutuki i te mahi.
Hei tāpiri atu ki tēnei, ka taea te tīmata ki te wāhanga paku o te papatono, me te whakapiki i te kaha. Ka whakatenatenahia ngā ākonga ki te tuhi i ētahi hipanga noa iho o ngā tohutohu, whakamātauria te papatono, kātahi tāpirihia he tohutohu anō. Mā te wāwāhi i te papatono ki ngā wāhanga iti, e ngāwari ake ai te anga whakamua o te mahi.
He tauira hei kimihanga pea:
Kei te hanga ngā ākonga i ngā wāhanga paku noa o te mahi i te wā kotahi? Ka taea e rātou te wāwāhi i te mahi "haere ki te taha mauī", kia puta ngā tohutohu iti pērā ki te "huri whakatemauī, neke ki mua"?
Whakatau whānui me ngā tauira
He maha ngā momo tauira ka kitea i te wā ka tīmata ngā ākonga ki te tuhi i ngā papatono, mēnā ka āhukahuka rātou i ēnei tauira, ka taea te hangarua i aua tauira, kia kaua rātou e āta waihanga i ia wāhanga o ngā mahi katoa. Hei tauira, ka mārama ngā ākonga, mō te huringa 180°, ka taea te tukurua i te "huri whakatemauī", i te "huri whakatekatau" rānei, ā, ka taea te tuku i tēnei raupapa i ngā wā katoa e hiahiatia ana tēnei momo nekenekehanga. Ina ka hiahia rātou ki te whakawhiti i te hauroki o te mātiti, ka taea te tukurua i ngā tohutohu "mauī, neke ki mua, katau, neke ki mua" mō ngā wā e rite ana kia tae ki tērā taha (ka whakawhiti i te mauī me te katau kia tika mō te aronga o te nekehanga).
He tauira hei kimihanga pea:
Ina ka kite ngā ākonga i ngā tauira kei roto i ā rātou papatono, kei roto rānei i ngā nekenekehanga o te karetao, ka kite hoki rātou ka taea te tukurua i aua tohutohu mō ngā nekenekehanga ōrite o te karetao?
Aromātai
Ko te arotakenga māmā mā ngā ākonga hei arotake i ā rātou papatono i tēnei ngohe, ko te pātai "i tika te mahi?". Mā te whakamātautau i ā rātou papatono, ka tautohu rātou mēnā kua oti te mahi kia tika, kāore rānei.
Ka taea e ngā ākonga te tuhi i ngā papatono rerekē maha ki te whakaneke i te karetao ki te tapawhā aronga, engari he tere ake, he whāomoomo ake pea ētahi o aua papatono. Ka inehia whāomoomo tēnei mā te kaute o ngā tohutohu, mā te roanga o te wā ka pau rānei.
He tauira hei kimihanga pea:
I mārama ngā ākonga he maha ngā otinga tika ka taea (he maha ngā whakatakotoranga o ngā tohutohu)? I taea e rātou te whakatairite, te arotake rānei i ngā papatono, he aha ngā papatono kua iti rawa ngā tohutohu, he aha ngā papatono tere rawa rānei? Kua mārama hoki rātou, ko te roanga o te wā, tētahi inenga pai hei ine i te pai o te papatono, engari ko te kaute o ngā tohutohu te inenga tino hāngai ki te pai o te hātepe? (Kāore he pānga o tēnei inenga ki te tangata kei a ia te mahi a te Karetao, te Kaiwhakamātautau hoki).
Arorau
Ina ka kite ngā ākonga i ngā hapa o roto i te papatono, me āta titiro ki te raupapa me te mahi a ia tohutohu kia kite ai kei hea te hapa. Me whakaaro rātou, he aha te putanga ina ka whakahaerehia ia tohutohu, ā, ki te kore e puta mai te otinga i whakaritea ai, me tautuhi e rātou nā te aha, ā, me pēhea te whakatika. Me whakamahi e ngā ākonga ō rātou pukenga whakaaro arorau.
He tauira hei kimihanga pea:
Ka āta titiro ngā ākonga ki ā rātou tohutohu, ā, ka whakatau whakaaro ka aha i ia wā ka whakamahia tētahi? I a rātou e patuiro ana, ka whakamahi rātou i te tikanga arorau ki te kimi me te whakatika i ngā hapa? Ko te hipanga ki ia tohutohu, tuatahi ki te whakamutunga tētahi tikanga arorau, kia kite ai ina he ōrite te putanga ki ō rātou whakaaro. Ko tētahi atu mahi te titiro ki tētahi papatono tawhito i kore i kitea taua hapa?
Kāore e taea te tautuhi mō te reo Te Reo Māori, aroha mai!
